Jaarrede Pim van Vliet VGS-congres 2024
Goedemiddag collega’s,
Wat zijn we op een fantastische locatie, op een hele mooie plek in het land. Wat mij betreft is Limburg voor twee dagen het céntrum van ons land. Ons congres staat tenslotte in het teken van grenzeloze mogelijkheden. Dus dan moet deze kunstmatige aanpassing van de landkaart een eitje zijn.
Hartelijk dank secretarissen van de kring Noord en Midden Limburg en jullie geweldige projectteam, voor de organisatie van dit jaarlijkse event. Meer dan 250 mensen hebben zich opgegeven. Dit aantal alleen al is een groot compliment, want dat betekent dat jullie een heel aantrekkelijk programma hebben neergezet.
We zijn hier met een mooie vertegenwoordiging van onze leden, zelfs van de BES-eilanden: gemeentesecretarissen, directeuren van samenwerkingsverbanden én loco’s.
Aan die loco’s wil ik even speciaal aandacht besteden want er heeft zich een piek voorgedaan in de aanmelding van loco’s dit jaar. En zij maken ook dankbaar gebruik van de nieuwe opleiding die we aanbieden, speciaal voor deze groep. Het is supertof om te merken dat zoveel bevlogen loco’s de ambitie hebben om GS te worden. Dat kunnen we goed gebruiken!
En natuurlijk zijn ook onze vaste relaties weer van de partij, van VNG, BZK, A&O fonds, andere beroepsverenigingen, kennispartners en adviesbureaus.
Gisteravond is een aantal van ons al gezellig begonnen met een mooi voorprogramma, maar nu zijn we dus echt compleet!
Ik vind het heel fijn dat jullie er allemaal zijn en dat we met elkaar ons hoofd gaan breken over de kansen en bedreigingen van AI. Zelf ben ik geneigd te zeggen: de kansen en bedreigingen van de toenemende maakbaarheid, of althans de illusie dat alles maakbaar is.
Ik ben voor deze speech -natuurlijk- ook aan de slag gegaan met chatgpt. Niet met de tekst, maar met plaatjes. Eerst heb ik de foto van mezelf die jullie achter mij zien erin gezet en gevraagd: maak er een avatar van. Nou daar kwam zó’n eng Amerikaans, gelikt mens uit, daar herkende ik mezelf helemáál niet in!... Overigens deed het me gelijk beseffen met welk zogenaamd ideaalbeeld zo’n programma dan gevoed wordt.
Daarna vroeg ik chatgpt dus maar: maak een cartoonfiguur van deze foto…. En toen kwam dit hier achter me eruit…. Dat is toch niet om te lachen?!
Ik heb niet zo’n verfijnd neusje, mijn wangen zijn niet meer zo strak, mijn haar is nooit in mijn leven zo’n dikke bos geweest en die ogen… nou ja…. dromerig word je er wel van!
Want dat raakt natuurlijk wel aan de gave kanten van AI: Met kunstmatige intelligentie kunnen dromen waar worden, door toepassing ervan worden nu al waardevolle innovaties gerealiseerd op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs en veiligheid. Ook in het werk van gemeenten, kan AI en robotisering innovaties brengen, foutgevoelig repeterend werk wegnemen, efficiency vergroten en werkplezier bevorderen.
Maar we bevinden ons tegelijkertijd op behoorlijk onontgonnen terrein. Het gaat bovendien zo snel, dat het maar moeilijk is bij te benen. En dan voel je hem aankomen: dan gaan kansen gepaard met bedreigingen.
Want bedreigingen en risico’s zijn er zeker ook. De drama’s bij de Belastingdienst met de toeslagen en recent bij UWV met de WIA zijn daar de wrange voorbeelden van. En laten we niet zeggen: ons gemeenten overkomt het niet. Wij passen immers ook algoritmes toe in onze systemen, wij experimenteren ook met scanwagens, chatbots en zelfdenkende afvalcontainers. Mooie toepassingen, maar als het mis gaat, kunnen mensen letterlijk en figuurlijk in de knel komen.
Het is dan ook goed dat we evengoed aandacht besteden aan de kansen als aan de waarborgen en de menselijke maat. En aan het feit dat dit onderwerp van ons leiderschap vraagt.
Het onderscheiden van wat mensenwerk is, en wat niet, wordt met alle nieuwe ontwikkelingen moeilijker, niet alleen voor onze inwoners, ook voor ons zelf. Laat ik een voorbeeld geven.
Eerst een toch best grappig voorbeeld. Weten jullie nog wat er vorig jaar zomer in Parijs was? Het WK Rugby, en wat nog meer? Bedwantsen. Mijn man ging met een groep rugbyers naar Parijs. Dat is een slag mensen dat niet bepaald bang is voor viezigheid. Maar alle recensies op de socials over hotels die kampten met bedwantsen maakten dat zij toch ook hun kleding in plastic gingen stoppen en bij thuiskomst de boel in de tuin uitpakten. Een paar maanden later bleek het een moedwillige aanval, veroorzaakt door trollen die AI gebruiken om dit soort sociale hysterie te veroorzaken. Het verhaal van de bedwantsen was dus helemaal niet waar, maar tot de traditionele media aan toe was het groot geworden.
Maar waar dit voorval nog ‘soort van grappig’ was, maakte ik een aantal maanden geleden van dichtbij een veel naarder iets mee op dit vlak. Het had te maken met de oorlog in Gaza en een lokaal theatergezelschap dat zei een artieste te zullen weigeren vanwege haar (vermeende) opstelling. Onze wethouder Cultuur werd daarop aangesproken en ineens zat zij middenin de storm. De wethouder kreeg vreselijke verwijten met de meest zieke vergelijkingen over zich heen. En het kwam van álle kanten, want nepberichten stapelden snel op.
Op zulke momenten kan je weinig kanten op met je mede-menselijkheid en relativeringsvermogen. We konden een paar maatregelen treffen, maar verder was het toch wachten tot het over zou waaien en ons richten op wat er gebeurde in de échte wereld.
Ik heb gehoord dat in meerdere kringen van gemeentesecretarissen dit een thema van gesprek is. Het is goed dat we dit soort nieuwe ontwikkelingen met elkaar bespreken. Het stelt ook het onderwerp Veilige Publieke Taak weer in een ander daglicht.
Daarover gesproken: Vanuit de VGS gaan we jullie komende tijd ook in brokken informeren over de breedte van het onderwerp veilige publieke taak, weerbaar bestuur en ondermijning. Want de ministeries en VNG hebben heel wat handreikingen en protocollen gemaakt afgelopen jaren. En willen we, gepaard met praktijk-ervaringen van jullie erbij, breder bekend maken.
Als het gaat om kennisdeling en leren op het gebied van AI en andere innovaties die cruciaal zijn voor ons vak, hebben we ook de leergang ‘’transformerende gemeentesecretaris’’ ontwikkeld. Dit jaar volgeboekt, maar bij voldoende interesse komt er vast een vervolg.
Voor het najaar kun je je nog wel aanmelden voor de opleiding Ervaren gemeentesecretaris en voor de regionale bijeenkomst over de uitdagende arbeidsmarkt.
Zoals jullie weten heeft 94% van de gemeenten het belang van Common Ground onderschreven. Daarom wil ik jullie vanaf deze plek ook nog eens oproepen je hier hard voor te maken in je eigen organisatie. Want zoals ook de spreker vanochtend zei, als we willen kunnen innoveren moeten we wel de basis op orde hebben.
En de Taskforce Samen Organiseren is in het kader van wat we vandaag bespreken ook heel belangrijk. Dat we niet allemaal zelf als gemeenten het wiel uitvinden, maar samen optrekken. Heb je interesse om daaraan bij te dragen? Er is weer behoefte aan enthousiaste gemeentesecretarissen, dus meld je aan als je het interessant lijkt.
Zo heb ik al een paar activiteiten genoemd waar de VGS momenteel mee bezig is. We zijn echt lekker bezig en heel blij met de enthousiaste deelname van jullie aan VGS online bijeenkomsten,
opleidingen en commissies. Nu het nieuwe kabinet haar regeerprogramma bekend heeft gemaakt, is onze actieve deelname in alle VNG commissies en het bestuur extra belangrijk.
Kortom,
Vorig jaar stond ik in mijn jaarrede nog een beetje aan jullie te trekken om vaker mee te doen. Dit jaar kan ik alleen maar zeggen: blijf komen en meedoen! We hebben onze gezamenlijke denkkracht hard nodig, zeker nu. Nu het best een spannende tijd is met een nieuw kabinet en een politieke en maatschappelijke context die steeds minder voorspelbaar lijkt te worden.
Tot slot,
nog een persoonlijke noot. Ik moet in de loop van de middag helaas vertrekken. Vanavond is namelijk de beëindiging van de nieuwe burgemeester van Leiden. Even heb ik overwogen om mijn lieftallige avatar te sturen, maar ik vrees dat zij gelijk door de AI-mand valt.
Ik rond af,
Vanochtend werd in het openingslied gezongen “geniet van het leven, zolang als ‘t maar kan”. Boven de rivieren zouden we eerder zeggen: “Geniet van het leven zolang het nog kan”. Ik zou zeggen doe het op zijn Limburgs. Dat klinkt ruimhartiger. Ik wens jullie heel veel plezier vandaag en morgen! Ik kijk nu al uit naar de verhalen achteraf.
